Podział funduszy inwestycyjnych według kryterium dokonywanych lokat

z rozdziału szóstego pracy magisterskiej

Ustawa z 27 sierpnia 1997 o funduszach inwestycyjnych określa jedynie ogólne ramy inwestycyjne dla funduszy inwestycyjnych. W praktyce wygląda to jednak nieco inaczej. Polskie fundusze inwestycyjne to w większości otwarte bądź specjalistyczne otwarte; zamknięte i mieszane stanowią zaledwie kilka procent rynku i jak dotąd nie powstał żaden fundusz inwestujący w nieruchomości, mimo iż istnieją prawne podstawy do jego założenia. Tak więc na rodzącym się – i prężnie ostatnimi laty rozwijającym – polskim rynku funduszy wykorzystywane są głównie instrumenty rynków: pieniężnego i kapitałowego, które to rynki wraz z dostępnymi instrumentami będę chciał w następnym rozdziale nieco bliżej scharakteryzować. Jeśli chodzi o rynek kapitałowy mam tu na myśli również zagraniczne papiery wartościowe. Oprócz tego fundusze lokują swoje środki w waluty, lokaty bankowe oraz pozostawiają w gotówce.

Jeśli chodzi o podział to systematyka wyróżnia m.in.:

– fundusz akcyjny – fundusz inwestycyjny, który znaczną część swoich aktywów lokuje w akcje (zwyczajowo przyjmuje się, że co najmniej 66%). Fundusz akcyjny może mieć zapisaną w statucie minimalną część aktywów, którą musi mieć ulokowaną w akcje.

– fundusz alokacji aktywów – fundusz inwestycyjny, który w zależności od sytuacji rynkowej zmienia udziały poszczególnych klas aktywów w portfelu w ramach ewentualnych ograniczeń statutowych (np. obligacje 40-60% wartości portfela, akcje 10-30%, instrumenty rynku pieniężnego 10-50%).

– fundusz elastycznego inwestowania – fundusz hybrydowy inwestujący w różne rodzaje aktywów w tym akcje, obligacje oraz instrumenty rynku pieniężnego, przy czym zakres inwestycji w poszczególne rodzaje aktywów może się wahać w przedziale od 0 do 100%.

– fundusz globalny (międzynarodowy) – fundusz inwestycyjny lokujący swoje aktywa na całym świecie.

– fundusz hedgingowy – fundusz wykorzystujący w swojej strategii inwestycyjnej transakcje na instrumentach pochodnych zawierane w celach zabezpieczających, arbitrażowych lub spekulacyjnych.

– fundusz indeksowy – fundusz inwestycyjny utrzymujący skład swojego portfela zgodny ze składem wybranego indeksu giełdowego.

– fundusz obligacji korporacyjnych – fundusz stałego dochodu inwestujący swoje aktywa w długoterminowe obligacje emitowane przez przedsiębiorstwa.

– fundusz obligacji municypalnych – fundusz stałego dochodu inwestujący swoje aktywa w długoterminowe obligacje emitowane przez jednostki samorządu terytorialnego.

– fundusz obligacji skarbowych – fundusz stałego dochodu inwestujący swoje aktywa w obligacje emitowane przez Skarb Państwa.

– fundusz obligacji – fundusz inwestujący przede wszystkim w różnego rodzaju obligacje: skarbowe, komunalne (municypalne) lub korporacyjne.

– fundusz papierów komercyjnych – fundusz rynku pieniężnego lokujący swoje aktywa w krótkoterminowe papiery dłużne przedsiębiorstw.

– fundusz rynku pieniężnego – fundusz inwestycyjny lokujący aktywa tylko w krótkoterminowe, płynne instrumenty rynku pieniężnego takie jak bony skarbowe. Wśród tego typu funduszy można wyróżnić fundusze skarbowych instrumentów dłużnych, które inwestują wyłącznie w papiery Skarbu Państwa i fundusze nieskarbowych instrumentów dłużnych, które inwestują w krótkoterminowe papiery wartościowe osób prawnych np. papiery komercyjne przedsiębiorstw oraz fundusze mieszane.

– fundusz sektorowy – fundusz inwestujący w konkretny sektor gospodarki np. technologiczny lub chemiczny.

– fundusz spółek o małej kapitalizacji (agresywnego wzrostu) – fundusz akcyjny starający się osiągnąć maksymalną długoterminową stopę zwrotu, głównie poprzez inwestycje w niewielkie spółki (co najmniej 2/3 portfela) i wybrane segmenty rynku. Ryzyko inwestycji w tego typu fundusz może być wysokie. Rzadko osiąga on dochody w postaci dywidend.

– fundusz spółek renomowanych (wzrostu) – fundusz akcyjny inwestujący swoje aktywa, (co najmniej 2/3) w akcje spółek o ponadprzeciętnej kapitalizacji (tzw. blue chips).

– fundusz stałego dochodu – fundusz inwestujący przede wszystkim w długoterminowe obligacje o stałym oprocentowaniu.

– fundusz typu ‚no-load’ – fundusz inwestycyjny niepobierający żadnych opłat w momencie zakupu i umarzania jednostek uczestnictwa.

– fundusz zagraniczny – fundusz inwestujący swoje aktywa w zagraniczne papiery wartościowe.

– fundusz zrównoważony – fundusz inwestycyjny stosujący kombinacje strategii wzrostowej, dochodowej i ochrony kapitału poprzez podział portfela na część akcyjną, obligacyjną i gotówkową. Udziały poszczególnych części są stałe.[1]

W celu zilustrowania wpływu struktury aktywów na wyniki funduszy należałoby zastosować podział bardziej przejrzysty – taki który pozwoli wykazać, że lokowanie w różnego rodzaju papiery wartościowe jest jednym z głównych determinantów efektywności funduszy inwestycyjnych na polskim rynku.

Tabela 2. Rodzaje funduszy inwestycyjnych – podział w oparciu o kryterium polityki inwestycyjnej.

Podział funduszy inwestycyjnych – kryterium polityki inwestycyjnej

Fundusze akcyjne

Fundusze hybrydowe

Fundusze obligacji

Fundusze rynku pieniężnego

Źródło: Stowarzyszenie Towarzystw Funduszy Inwestycyjnych, Raport 2001

Fundusze akcyjne

Fundusze te inwestują przede wszystkim w akcje spółek dopuszczonych do publicznego obrotu. Polityka inwestycyjna funduszy akcyjnych może być bardziej lub mniej agresywna. Najbardziej agresywne fundusze inwestują w akcje, które dają możliwość uzyskania maksymalnych zysków kapitałowych. Z kolei fundusze o polityce inwestycyjnej ukierunkowanej na bieżący dochód lokują w większym stopniu w akcje spółek o ugruntowanej pozycji i wysokich okresowych dywidendach. Wśród funduszy akcyjnych oddzielną kategorię stanowią też fundusze indeksowe, w przypadku, których skład portfela odzwierciedla konstrukcję określonego indeksu giełdowego. Działają również fundusze sektorowe, które specjalizują się w inwestycjach w określonym sektorze rynku akcji.

Fundusze hybrydowe

Fundusze hybrydowe inwestują zarówno w papiery udziałowe (akcje), papiery wierzycielskie, jak i inne kategorie lokat. Podstawowym rodzajem funduszy hybrydowych są fundusze zrównoważone, w portfelach których udział akcji i instrumentów dłużnych jest z reguły zbliżony. Ich ryzyko inwestycyjne jest większe niż w funduszach stabilnego wzrostu, natomiast mniejsze niż w funduszach akcyjnych. Drugim typem funduszy hybrydowych są fundusze stabilnego wzrostu. Lokują one do 40 procent aktywów w akcje (z reguły jest to 20-40%), natomiast pozostałą część portfela inwestują w papiery dłużne. Są one bardziej ryzykowne niż fundusze obligacji, natomiast mniej niż fundusze zrównoważone. Do pozostałych funduszy hybrydowych zaliczyć można m.in. fundusze aktywnej alokacji, które proporcje zaangażowania w akcje i instrumenty dłużne elastycznie dostosowują do bieżącej sytuacji panującej na rynku oraz fundusze arbitrażowe wykorzystujące w swoich inwestycjach strategię arbitrażową na rynku terminowym.

Fundusze obligacji

Fundusze obligacji inwestują przede wszystkim w papiery wartościowe o stałym dochodzie, takie jak bony i obligacje skarbowe oraz instrumenty dłużne emitowane przez przedsiębiorstwa i władze samorządowe. Polityka inwestycyjna funduszy obligacji może przewidywać specjalizację funduszu w instrumentach dłużnych o określonych cechach lub dopuszczać znaczne zróżnicowanie lokat.

Wprawdzie lokaty w funduszach obligacji obarczone są mniejszym ryzykiem w porównaniu z funduszami akcyjnymi, ale również w ich przypadku możliwe są znaczne okresowe wahania wartości jednostek uczestnictwa. Wahania te wynikają przede wszystkim stąd, że ceny papierów dłużnych zmieniają się przeciwnie do zmian rynkowych stóp procentowych. Ryzyko funduszu obligacji rośnie, gdy w jego portfelu przeważają instrumenty o długim terminie do wykupu.

Fundusze rynku pieniężnego

Fundusze rynku pieniężnego inwestują w instrumenty, takie jak bony skarbowe oraz krótkoterminowe papiery dłużne innych emitentów. Krótkie terminy lokat tych funduszy sprawiają, że charakteryzują się one najmniejszym ryzykiem wahań jednostki uczestnictwa i mogą bezpośrednio konkurować z ofertą depozytową banków. Wprawdzie fundusze rynku pieniężnego są w Polsce instytucją o stosunkowo krótkiej tradycji, gdyż pierwszy tego rodzaju fundusz powstał w, 1997 r., lecz obecnie ich liczba szybko rośnie. W niektórych krajach uczestnicy funduszy rynku pieniężnego mają dostęp do swoich pieniędzy za pośrednictwem czeków lub kart płatniczych. W przyszłości być może również polskie fundusze zaproponują uczestnikom tego rodzaju udogodnienia.[2]

[1] por. H. Mayo, Wstęp do inwestowania, Warszawa 1997 s. 720-725, także J. Socha, Rynek papierów wartościowych w Polsce, Warszawa 2003, s. 224-226

[2] por. Stowarzyszenie Towarzystw Funduszy Inwestycyjnych, Raport 1999