Kredyt lombardowy

Instrumentem krótkookresowego finansowania przedsiębiorstw może być kredyt lombardowy udzielany pod zastaw ruchomości lub papierów wartościowych. Kredytu tego udzielają banki pod warunkiem ustanowienia na ich rzecz zastawu na zbywalnych rzeczach ruchomych lub papierach wartościowych. Innymi słowy przedmiot zastawu jest zabezpieczeniem kredytu. Przedmiotem zastawu mogą być papiery wartościowe, towary, surowce, maszyny, urządzenia, środki transportu. Niezależnie od tego, co jest przedmiotem zastawu, musi on być przekazany bankowi lub osobie trzeciej. Relacja między wysokością kredytu a wartością zastawu zależy od tego, co jest przedmiotem zastawu. W poszczególnych krajach może być przyjmowany różny poziom tej relacji. Najczęściej wysokość kredytu stanowi od 50% do 80% wartości zastawu. Biorąc pod uwagę techniczną stronę przekazania zastawu oraz wysokość kredytu w stosunku do wartości zastawu, najbardziej wygodnym przedmiotem zastawu zarówno dla przedsiębiorstwa – zastawcy, jak i banku, udzielającego kredytu, są papiery wartościowe. W Polsce, banki udzielają kredytu lombardowego głównie pod zastaw skarbowych papierów wartościowych. Jeżeli takie papiery są przedmiotem zastawu, to najczęściej kredyt lombardowy jest udzielany do 75% ich nominalnej wartości. Są one deponowane w banku i po uregulowaniu przez przedsiębiorstwo zobowiązań z tytułu kredytu są zwracane przedsiębiorstwu. W przypadku, gdy zastaw występuje w postaci, na przykład, towarów, to banki raczej nie mają możliwości przejęcia takiego zastawu, dlatego przekazywany on jest do specjalnych magazynów lub przedsiębiorstw składowych. Po oddaniu zastawionych towarów osobie trzeciej, przedsiębiorstwo – zastawca otrzymuje dokument depozytowy, który przekazuje bankowi – kredytodawcy. Bank będąc w posiadaniu tego dokumentu w razie niewywiązywania się kredytobiorcy z zobowiązań wobec banku może dochodzić zaspokojenia z zastawionych towarów.

Przedsiębiorstwo może ustanowić zastaw na majątku ruchomym, który ono posiada lub osoba trzecia. Przedmiotem zastawu nie mogą być rzeczy ruchome, które przedsiębiorstwo zamierza nabyć.

Oprócz kredytu lombardowego banki mogą udzielać kredytu na podstawie umowy zastawu rejestrowego. Umowa taka musi być zawarta w formie pisemnej i odnotowana w rejestrze zastawów prowadzonych przez bank. Przy zastawie rejestrowym zastawione rzeczy pozostają nadal w dyspozycji przedsiębiorstwa – zastawcy. Jeżeli są to maszyny lub urządzenia, to przedsiębiorstwo nadal je użytkuje. Może ono także za zgodą banku dokonywać wymiany zastawionych rzeczy.

Inną formą kredytowania krótkookresowego, podobną do kredytu lombardowego, jest kredyt reportowy. Różni się od kredytu lombardowego tym, że przedmiot zastawu znajdujący się w posiadaniu banku stanowi jego własność, natomiast przy kredycie lombardowym jest on własnością kredytobiorcy.

Kredyt lombardowy, przede wszystkim pod zastaw ruchomości, stosowany jest w szczególnych sytuacjach, kiedy przedsiębiorstwo nie ma możliwości finansowania swojej działalności na bardziej korzystnych warunkach. Jest on bardzo drogim źródłem finansowania i w związku z tym w wielu przypadkach korzystanie z niego nie przyczynia się do poprawy sytuacji finansowej przedsiębiorstwa. Koszt tego kredytu jest wyższy niż kredytu dyskontowego i zależy nie tylko od stopy procentowej ustalonej przez bank centralny dla tego rodzaju kredytów, ale także od przedmiotu zastawu. Kwota udzielanego kredytu pod zastaw towarów jest z reguły niższa niż pod zastaw papierów wartościowych. Oznacza to, że wartość zastawu w towarze w większym stopniu musi przekraczać kwotę udzielonego kredytu wraz z odsetkami niż w papierach wartościowych.

Istotnym mankamentem tej formy finansowania jest ograniczenie działalności przedsiębiorstwa, gdyż ustanowienie zastawu na niektórych rzeczach ruchomych, na przykład maszynach, może zakłócać normalne jego funkcjonowanie. Stąd kredyt lombardowy w efektywnych i utrzymujących płynność finansową przedsiębiorstwach raczej nie powinien być uwzględniany jako istotne źródło finansowania ich działalności. Choć cena kredytu jest bardzo wysoka w porównaniu z innymi formami obcego finansowania, to nie oznacza to, że każde przedsiębiorstwo, znajdujące się w „przymusowej” sytuacji taki kredyt uzyskuje. Zależy to w szczególności od jego sytuacji finansowej, stanu zadłużenia oraz przedmiotu zastawu.